Γεια σας γαριδάκια!
Τι μου κάνετε;Ελπίζω να είστε όλοι καλά.Σήμερα όπως καταλάβατε θα μιλήσουμε για ένα άκρως σοβαρό θέμα(εδώ και αρκετό καιρό ήθελα να μιλάω περισσότερο για τέτοιου είδους θέματα στο blog μου).Δυστυχώς ο βιασμός αποτελεί πραγματικότητα και πολλές φορές συμβαίνει γύρω μας χωρίς να παίρνουμε τίποτα απολύτως είδηση.Και ακόμα χειρότερα ο θύτης συνήθως ξεφεύγει.Για όσους έχουν δώσει έστω και λίγη σημασία στο θέμα γνωρίζουν τις "γνωστές" δικαιολογίες γύρω από την πράξη του βιασμού οπότε δεν θα μπω σε λεπτομέρειες(αν ψάξετε νομίζω θα βρείτε αρκετά)σε αυτό που θα ήθελα να αναφερθώ κυρίως είναι ότι πλέον βρισκόμαστε στο 2020 και ακόμη πολλοί θεωρούν ότι ο βιασμός δεν είναι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να γίνεται τόσος "ντόρος''.Κι όμως η πράξη του βιασμού αφήνει όχι μόνο σωματικά σημάδια αλλά και ψυχολογικά τα οποία το θύμα εξωτερικεύει με τον δικό του τρόπο κάθε φορά.Προσωπικά πιστέυω ότι (αφού είναι κάτι τρομερά δύσκολο να μιλήσεις για αυτό) είναι ένας τρόπος επικοινωνίας (εννοείται έμμεσης) με τον οποίο σου αφηγούνται την ιστορία τους,την ιστορία που δεν μπορούν να πουν φωναχτά.Μια τέτοια ιστορία αφηγείται μέσα και από τους πίνακες της η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι.
Η Αρτεμισία αποτελεί μία από τις πρώτες γυναίκες ζωγράφους τον 17ο αιώνα την εποχή του Μπαρόκ.Και μόνο το γεγονός ότι μια γυναίκα επέλεξε να ακολουθήσει το επάγγελμα του ζωγράφου κατά την εποχή εκείνη αποτελούσε δημόσια κατακραυγή πόσο μάλλον το γεγονός ότι υπήρξε θύμα βιασμού.Κόρη γνωστού ζωγράφου της εποχής του Οράτσιο Τζεντιλέσκι,μαθήτευσε κοντά του μέχρι τη στιγμή που αποφάσισε ότι χρειαζόταν δάσκαλο για να τελειοποιηθεί η κόρη του.Ο Αγκοστίνο Τάσσι υπήρξε δάσκαλος της νεαρής Αρτεμισίας και βιαστής της όταν εκείνη ήταν μόλις 17 χρονών.Και όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και σήμερα πόσο μάλλον εκείνη την εποχή ο Τάσσι αν και οδηγήθηκε στο δικαστήριο τελικά διέφυγε την ποινή του.
Παρά τον διασυρμό τον οποίο υπέστη η Αρτεμισία δεν πτοήθηκε και συνέχισε να ζωγραφίζει καθιστώντας την μια από τις πιο διάσημες ζωγράφους της εποχής της με μεγάλη δημοσιότητα ακόμη και σήμερα.Ήταν η εκδικησή της:τα δικά της όπλα ήταν το πινέλο και το ταλέντο της."Αν οι γυναίκες το θελήσουν,μπορούμε να πολεμήσουμε έναν κόσμο που κυριαρχείται από άνδρες" πίστευε.Η Αρτεμισία μετέφερε τη φρίκη της ζωής της σε άκρως ρεαλιστικές,σκληρές πολλές φορές ζωγραφιές.Καταπιάνεται κυρίως με μυθολογικά και βιβλικά πρόσωπα,κυρίως γυναίκες που νίκησαν το κακό ή υπέφεραν από αυτό.Πρόκειται επομένως για προσωπική θεματογραφία.Σε μεγάλο βαθμό μέσα από τις γυναίκες της αντικατοπτρίζεται η ίδια η Αρτεμισία και η δυναμικότητα της ως γυναίκα.Το έργο της υπήρξε κατακραυγή για τις καταπιεσμένες γυναίκες.Αλλά ας περάσουμε σε μερικά από τα έργα της και κυρίως σε αυτά που έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση:
Η Αρτεμισία αποτελεί μία από τις πρώτες γυναίκες ζωγράφους τον 17ο αιώνα την εποχή του Μπαρόκ.Και μόνο το γεγονός ότι μια γυναίκα επέλεξε να ακολουθήσει το επάγγελμα του ζωγράφου κατά την εποχή εκείνη αποτελούσε δημόσια κατακραυγή πόσο μάλλον το γεγονός ότι υπήρξε θύμα βιασμού.Κόρη γνωστού ζωγράφου της εποχής του Οράτσιο Τζεντιλέσκι,μαθήτευσε κοντά του μέχρι τη στιγμή που αποφάσισε ότι χρειαζόταν δάσκαλο για να τελειοποιηθεί η κόρη του.Ο Αγκοστίνο Τάσσι υπήρξε δάσκαλος της νεαρής Αρτεμισίας και βιαστής της όταν εκείνη ήταν μόλις 17 χρονών.Και όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και σήμερα πόσο μάλλον εκείνη την εποχή ο Τάσσι αν και οδηγήθηκε στο δικαστήριο τελικά διέφυγε την ποινή του.
Παρά τον διασυρμό τον οποίο υπέστη η Αρτεμισία δεν πτοήθηκε και συνέχισε να ζωγραφίζει καθιστώντας την μια από τις πιο διάσημες ζωγράφους της εποχής της με μεγάλη δημοσιότητα ακόμη και σήμερα.Ήταν η εκδικησή της:τα δικά της όπλα ήταν το πινέλο και το ταλέντο της."Αν οι γυναίκες το θελήσουν,μπορούμε να πολεμήσουμε έναν κόσμο που κυριαρχείται από άνδρες" πίστευε.Η Αρτεμισία μετέφερε τη φρίκη της ζωής της σε άκρως ρεαλιστικές,σκληρές πολλές φορές ζωγραφιές.Καταπιάνεται κυρίως με μυθολογικά και βιβλικά πρόσωπα,κυρίως γυναίκες που νίκησαν το κακό ή υπέφεραν από αυτό.Πρόκειται επομένως για προσωπική θεματογραφία.Σε μεγάλο βαθμό μέσα από τις γυναίκες της αντικατοπτρίζεται η ίδια η Αρτεμισία και η δυναμικότητα της ως γυναίκα.Το έργο της υπήρξε κατακραυγή για τις καταπιεσμένες γυναίκες.Αλλά ας περάσουμε σε μερικά από τα έργα της και κυρίως σε αυτά που έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση:
Η Ιουδίθ και Ολοφέρνης
Πρόκειται για έναν από τους πιο βίαιους πίνακες της εποχής.Και νομίζω ότι οι συμβολισμοί δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ξεκάθαροι.Το χέρι της γυναίκας σκοτώνει τον κακό.Η Ιουδίθ είναι αποφασισμένη και ισχυρή.Με πρωτοφανή ψυχραιμία εκτελεί το καθήκον της χύνοντας το αίμα του εχθρού της,στον ρόλο της δεν είναι καμία άλλη από την ίδια της Αρτεμισία.Πολλοί είχαν υποστηρίξει ότι στην εικόνα υπάρχει κρυφό μήνυμα που απευθύνεται στον δράστη του βιασμού.Τι θα ήθελα να τονίσω εδώ;Πρόσεξτε το σώμα του Ολοφέρνη.Το σώμα του τη στιγμή του φόνου μοιάζει με την κατάσταση που βρίσκεται το σώμα της γυναίκας την ώρα του βιασμού.Ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως και η υπηρέτρια.Μέχρι τότε απεικονίσεις του ίδιου θέματος έδιναν μεν δυναμικό χαρακτήρα στην Ιουδίθ όπως εδώ αλλά η υπηρέτρια συνήθως απεικονιζόταν ως μια παθητική,ηλικιωμένη υπηρέτρια να βρίσκεται στο περιθώριο από όλες τις εξελίξεις.Στους πίνακες της Αρτεμισίας αντικαθίσταται από μια δυναμική και νέα γυναίκα με κεντρικό ρόλο στη σύνθεση.Λαμβάνει ενεργό ρόλο στον αποκεφαλισμό ισάξιο με αυτόν της Ιουδίθ.
Η Ιουδίθ με την υπηρέτρια της
Σε συνάρτηση με τον πίνακα που είδαμε λίγο πριν εδώ βλέπουμε τη συνέχεια του.Η αποτρόπαια πράξη έχει διαπραχθεί.Σε πολλά έργα της Αρτεμισίας τα οποία μάλιστα χρονολογούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τον βιασμό της μπορούμε να παρατηρήσουμε μια αίσθηση αλληλεγγύης και ενότητας μεταξύ των γυναικών που απεικονίζει.Και τώρα ίσως να νομίζετε ότι αυτό σημαίνει ότι είχε μια κάποια γυναικεία υποστήριξη όσο περνούσε τον Γολγοθά της δίκης της...κι όμως θα πέφτατε τελείως έξω.Σύμφωνα με τα διασωθέντα βιογραφικά στοιχεία ένα από τα πιο οδυνηρά συμβάντα κατά τη διάρκεια της δίκης ήταν η ψευδής μαρτυρία της παραμάνας της Αρτεμισίας,της Τούτσια,υπέρ του Τάσσι.Αυτήν την προδοσία η Αρτεμισία στα έργα της την παρουσιάζει εντελώς αντίθετα εδώ η υπηρέτρια γίνεται συνένοχος στο έγκλημα και αρωγός της Ιουδίθ.
Λουκρητία
Η Λουκρητία ένα μυθικό πρόσωπο της Ρωμαικής Ιστορίας υπήρξε θύμα βιασμού,γεγονός που την οδήγησε στην αυτοκτονία προκειμένου να περισώσει την τιμή της και της οικογένειας της.Η αυτοκτονία της διαδραμάτισε κομβικό ρόλο καθώς συνέβαλλε στην πτώση του βασιλιά και στην εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος στη Ρώμη.Στον πινακά της η Αρτεμισία σε αντίθεση με τους άνδρες καλλιτέχνες απεικονίζει τις ψυχολογικές συνέπειες του βιασμού,με ένταση τόσο στο πρόσωπο όσο και στα χέρια της είναι έτοιμη να πραγματοποιήσει την αυτοκτονία της.Πρόκειται για μια γυναίκα που έχει κακοποιηθεί από τους άνδρες και επομένως παρουσιάζεται λίγο μετά τον βιασμό,χωρίς περαιτέρω στολίδια με γυμνό στήθος τονίζοντας μεν τη θηλυκότητα της και αποφασισμένη κρατώντας σφιχτά το στιλέτο στο χέρι τονίζοντας δε τον δυναμισμό της.
Ιαήλ και Σισάρα
Η Αρτεμισία επιλέγει εδώ ξανά μια βιβλική σκηνή.Σύμφωνα με τη Βίβλο όταν οι Χαναναίοι επιτέθηκαν στο Ισραήλ μια γυναίκα προφήτης η Δεββώρα τους παρακίνησε να αντισταθούν.Κατά τη διάρκεια της μάχης ο στρατηγός των Χαναναίων Σισάρα αναζήτησε καταφύγιο στη σκηνή μιας Ισραηλίτισσας ονόματι Ιαήλ.Όταν εκείνος αποκοιμήθηκε η Ιαήλ υπερασπιζόμενη το λαό της τον σκότωσε καρφώνοντας στο κεφάλι του έναν πάσαλο.Για ακόμη μια φορά η γυναίκα αντιμετωπίζει το κακό.Μέσα σε ένα σκοτεινό φόντο μόνο η αποτρόπαια σκηνή φωτίζεται.Ο Σισάρα αποκοιμισμένος,''γαλήνιος'' ενώ η Ιαήλ αποφασισμένη και ψύχραιμη ετοιμάζεται να προχωρήσει στο φονικό.
Η Σωσάννα και οι γέροντες
Αν και πρόκειται για ένα από τα πρώτα της έργα σας το άφησα για το τέλος.Και θα με ρωτήσετε γιατί;Γιατί σε αυτόν τον πίνακα ανακαλύφθηκε κάτι πολύ ενδιαφέρον.Ο μύθος της Σωσάννας είναι λίγο πολύ γνωστός:Η Σωσάννα παίρνει το λουτρό της και δύο γέροντες που κρύβονταν εκεί κοντά την απειλούν ότι αν δεν συνάψει ερωτική επαφή μαζί τους θα διαδώσουν ότι είχε κρυφό εραστή (σε εκείνη την εποχή η μοιχεία τιμωρούνταν με λιθοβολισμό).Εκείνη απελπισμένη φωνάζει και τότε οι δύο γέροντες κάνουν το ίδιο προκειμένου να αποδειχθεί ότι όντως υπήρξε κάποιος εραστής και να σπιλωθεί η τιμή της Σωσάννας.Σε πρώτη φάση ο πίνακας με το μύθο της Σωσάννας απεικονίζεται από την Αρτεμισία με πολύ διαφορετικό από τον τότε συμβατό τρόπο που τον απεικόνιζαν οι άνδρες καλλιτέχνες.Μέχρι τότε συνήθως την απεικόνιζαν να επιδιώκει ή να απολαμβάνει τα άνδρικά βλέμματα.Ουσιαστικά μετατρεπόταν σε αντικείμενο θέασης και λαγνείας τόσο για τους γέροντες της σκηνής όσο και για τους θεατές(και παραγγελιοδότες).Αντίθετα στον πίνακα της η Αρτεμισία (τον οποίο φιλοτέχνησε όταν ήταν 17 χρονών λίγο μετά τον βιασμό της)απεικονίζει μια Σωσάννα που προσπαθεί να ξεφύγει,οι χειρονομίες και οι συσπάσεις του προσώπου της απεικονίζουν τον αποτροπιασμό και την απελπισία στην οποία έχει περιέλθει(εικόνα στα αριστερά).Ήδη σε αυτόν τον πρώτο της πίνακα έχει κάνει τη διαφορά και μπορεί κανείς να καταλάβει τον ψυχισμό της καλλιτέχνιδος μετά τον βιασμό της.Και τώρα το πιο ενδιαφέρον:στα δεξιά απεικονίζεται η αρχική εκδοχή του πίνακα που είχε προετοιμάσει η Αρτεμισία.Και εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πόσο τραυματικό ήταν αυτό που της συνέβη.Με τη βοήθεια x-ray ακτίνων η Kathleen Gilje το 1998 εμφάνισε μια Σωσάννα η οποία τραβιέται βίαια από τα μαλλιά παρά τη θέληση της,ο πόνος,ο πανικός που συγκεντρώνεται στο πρόσωπό της εντάσσεται από τους μύες που κυριαρχούν στη μορφή.Άκρως ρεαλιστική,δεν υπάρχει τίποτα το όμορφο πάνω στη Σωσάννα,η Αρτεμισία απεικονίζει τον εαυτό της,τη στιγμή του βιασμού της.Το στιλέτο στο αριστερό της χέρι είναι ο τρόπος αντίστασης της στην όλη πράξη.Με το στιλέτο που κραδαίνει η Σωσάννα μεταμορφώνεται από θύμα σε εκδικητή και αυτό ακριβώς έκανε και η Αρτεμισία μέσα από την τέχνη της.
Η ρηξικέλευθη τομή στα έργα της Αρτεμισίας αφορά στην απαγκίστρωση των γυναικών από την παθητικότητα. Έχουν εξίσου ή και περισσότερο από τους άνδρες ενεργό ρόλο. Τα θέματα που ενίσχυαν το ρόλο του θεατή ηδονοβλεψία και απέδιδαν με ερωτική χροιά σκηνές αποπλάνησης, στα έργα της Αρτεμισίας αντικαθίστανται από γυναικείες μορφές που αντιστέκονται και νιώθουν δυσφορία απέναντι στην ανδρική εισβολή. Σε πολλές αναπαραστάσεις γυναικών συνδέεται η σεξουαλικότητα και ο θάνατος.Με το έργο της Αρτεμισίας οι γυναίκες εισβάλουν στον δημόσιο χώρο και κατ' επέκταση και στην πολιτική, όχι ως άνδρες, όχι δηλαδή υπερβαίνοντας την ηθική, αλλά ούτε και ως φορείς μιας γυναικείας ηθικής. Εισβάλουν ως υποκείμενα, τα οποία επανακαθορίζουν στο χώρο της πολιτικής ηθικούς κανόνες και υπερβαίνοντας τους διαχωρισμούς του ιδιωτικού και του δημοσίου του ανδρικού και του γυναικείου. Οι ανδρικές φιγούρες των έργων της Αρτεμισίας που δεν μπορούν να το κατανοήσουν αυτό, δεν μπορούν δηλαδή να δουν τις γυναίκες να αναλαμβάνουν τέτοιους ρόλους, χάνουν κυριολεκτικά το κεφάλι τους.
Μερικά άρθρα που μπορεί να βρείτε ενδιαφέροντα:
